Verbonden Grond

Landmarkering voor woonwijk Parkzoom, Bergschenhoek

De gemeente Lansingerland is met Parkzoom een nieuwe woonwijk rijker. Waar bij drie van de vier delen van de wijk hoogbouw op de hoekpunten te vinden is, is dat bij Parkzoom 3 niet het geval. Dit vroeg om een landmarkering op beide

hoekpunten van de wijk. Deze markering moet enerzijds zijn werk doen door opvallend te zijn, anderzijds moet het prettig (visueel en inhoudelijk) met de wijk samenvallen opdat het daar in de omgeving thuishoort.

Historische context: land, water, land.

Wanneer je door Parkzoom wandelt vallen de hoogteverschillen als eerste op. Vanuit het NAP gezien laat het gebied een behoorlijk laag niveau van -5.0 NAP zien. Meteen rijst de vraag hoe de niveauverschillen op deze plek zijn ontstaan, over welk tijdsbestek en onder invloed van welke ontwikkelingen.

Onder de voeten van de kleinschalige woonwijk Parkzoom 3 heeft het landschap veel veranderingen ondergaan. Zo’n duizend jaar geleden kende het landschap hier nog de getijden waardoor het water samen op het ritme van de maan zijn weg zocht op het land. De bewoners waterden het land af door sloten haaks op de inmiddels bedijkten veenstromen zoals de Rotte te graven.

Als je goed kijkt zie je deze structuur nog altijd terug in de stedelijke en landschappelijke opzet.

Later werd hier de turf ontdekt. De omliggende steden groeiden en de handel nam toe. Het delven van turf nam op deze plek grote vormen aan en had als gevolg dat het land in water veranderde. Er ontstonden grote, open plassen en zelfs wilde binnenzeeën. Dit proces van ontvening leverde een duidelijk karakteristiek landschap op. Delen hiervan zijn in de huidige omgeving nog terug te herleiden.

Bergschenhoek en omgeving, uit 1750: meer water dan land, (kaart Dirk Smits). Blauw gemarkeerd locatie parkzoom 3.

Plan idee

Parkzoom 3 heeft geheel op haar eigen wijze haar plek gevonden in deze oude veenpolder door speels omgegaan met de hoogteverschillen. Om de nieuwe wijk verder te verankeren in dit landschap van niveauverschillen wil ik de oorsprong hiervan naar boven halen. De grondwal die evenwijdig langs de wijk loopt leent zich uitstekend voor een pad waarlangs dit verhaal verteld kan worden en waar het landschappelijke verleden, heden en toekomst kan samenvallen.

 Het uitgangspunt van het ontwerp is het historische landschappelijke patroon dat ontstaan is in deze omgeving door ontvening. De opzet refereert naar de wegen

Uitvergrootte vertaling van uitgespaarde toegangswegen voor plan opzet.

tussen de dorpen die als hoger gelegen uitsparingen boven het waterpeil van de open plassen hun grillige vorm kregen. Deze uitgesproken landschappelijke vormentaal wordt in het ontwerp teruggebracht als pad over de rug van de grondwal en ‘schiet omhoog’ aan beide uiterste zijden. Waar lang geleden tijdens het afgraven de blik op de grond gericht werd, word je nu door smalle hoge poorten uitgenodigd omhoog te kijken. De poorten omarmen je, laten je veilig thuis voelen om vanuit daar over hoogtes en vertes te durven dromen. In het ontwerp werkt de grondwal zowel begrenzend als verbindend: de poorten richten je blik naar buiten, naar de omliggende steden die zowel vroeger als nu een verbinding hebben met de plek. En ze richten je blik naar binnen, naar de wijk. Je gaat op pad en je komt thuis.

In vorm verbeelden de poorten de gebogen ruggen van de werklieden die de grond met de hand beetje bij beetje uitstaken tot de diepte van de polder die we vandaag de dag kennen.

De poorten markeren aan beide zijden de wijk en werken als een entrée: je wilt er graag doorheen lopen, opweg naar huis of werk, of als je in de wijk bent als bezoeker.

Doorzichten en blikvangers

in beweging - lopend, fiets en autoDe poorten zijn licht en rank van vorm. Aan de kant van de Noorderparklaan zijn ze zodanig gepositioneerd dat ze zich als groep tezamen lijken te openen en te sluiten: vanaf de bewonerskant gezien kijk je langs en dóór de poorten heen voor een open karakter. Vanaf het pad over de grondwal bekijk je de poortengroep vanaf de zijkant: door de breedte van het materiaal zijn ze

daardoor goed zichtbaar vanaf de Berkelseweg-kant over de lange afstand van de wal. Vanaf de Randweg West sluit en opent de poortengroep zich als geheel door de beweging vanuit de auto. Vanaf de fietsbrug gezien is de poortengroep een bijna geheel gesloten vorm die zich steeds meer opent wanneer de fietser passeert, om uiteindelijk de blik te trekken naar de grondwal, over het pad naar de andere kant van de Berkelseweg.

In verbinding met de steden en het landschap

De poorten variëren in richting, hoogte en in breedte: de poorten zijn georiënteerd op steden waar de wijk mee verbonden is in zowel het verleden als het heden: ze bieden een venster richting de steden die van belang waren voor de handel in het turf van deze plek. Men groef hier het veen dieper en dieper af, om vooral de drie groeiende steden Rotterdam, Gouda en Delft te voorzien in de behoefte van brandstof.

Vandaag de dag zijn de (afstand tot de) omliggende steden om andereredenen nog altijd relevant. Wanneer je kiest te gaan wonen met meer groen en ruimte, oriënteer je je op de dorpen en (grote) steden in de nabije omgeving om o.a. economische redenen zoals werkgelegenheid, voorzieningen en vrijetijdsbesteding die steden te bieden hebben.
De hoogte en de breedte laten je ‘voelen’ hoe ver (of dichtbij) je je bevindt van stad of dorp: des te verder de stad, des te hoger en smaller is de poort om een gevoel van afstand aan te duiden.

2022- 2024
locatie Piet Kramerzoom, Bergschenhoek

Onderzoek en ontwerp:
Lieke Frielink

In opdracht van:
Gemeente Lansingerland

VO & DO
Bengin Dawod (Art Architecture, Urbanism D.A.A.U.), Lieke Frielink

Projectteam:
Peter Verkade en Kenneth Stolk (Peter Verkade Landschapsarchitect en Monique Paauwe (projectleider gem. Lansingerland)

Realisatie:
Lieke Frielink, Bengin Dawod
Assistentie: Shahin Daoud, Sietse van der Wal, Kuperus & Gardenier (accoya hout)
Ontwerp infobord: Sonja de Boer (Sonnebon)
Plaatsing: Van Aalsburg BV

Oplevering:
juni 2024

Lees meer in het nieuwsoverzicht.